در دنیای پرسرعت و رقابتی تجارت بین‌الملل، درک دقیق از اصطلاحات بازرگانی برای هر فعال اقتصادی، صادرکننده یا واردکننده، حیاتی است. این اصطلاحات نه تنها زبان مشترک تجار در قراردادها، حمل و نقل، پرداخت‌ها و تعاملات رسمی هستند، بلکه تسلط بر آن‌ها می‌تواند مانع از سوتفاهم‌ها، جریمه‌ها و زیان‌های مالی شود. در این مقاله، به صورت جامع و کاربردی با «اصطلاحات بازرگانی» آشنا می‌شویم و مهم‌ترین مفاهیم در زمینه‌های مختلف مانند حمل و نقل، مالی، قراردادها، اسناد تجاری و تجارت الکترونیک را بررسی می‌کنیم.
اصطلاحات بازرگانی در گروه حمل و نقل و لجستیک
- FOB تحویل روی کشتی: FOB به شرایطی اشاره دارد که فروشنده کالا را تا زمان بارگیری روی کشتی در بندر مبدا مسئولیت می‌کند. از این نقطه به بعد، مسئولیت خطرات و هزینه‌ها به خریدار منتقل می‌شود. این اصطلاح بازرگانی بیشتر در حمل و نقل دریایی کاربرد دارد و یکی از پرکاربردترین اینکوترمزهاست.
- CIF هزینه، بیمه و کرایه: CIF بدین معناست که فروشنده موظف است هزینه حمل، بیمه و کرایه تا مقصد را پرداخت کند ولی مسئولیت کالا بعد از تحویل به کشتی به خریدار منتقل می‌شود. استفاده از CIF برای خریدارانی مناسب است که تجربه زیادی در حمل و نقل بین‌المللی ندارند.
- EXW تحویل در محل کار: EXW یکی از ابتدایی‌ترین اصطلاحات بازرگانی است که مسئولیت فروشنده را به حداقل می‌رساند. کالا در محل فروشنده (مثلا کارخانه) تحویل داده می‌شود و خریدار باید تمام مراحل حمل، بیمه و ترخیص را انجام دهد.
- DDP : تحویل با پرداخت حقوق گمرکی در شرایط DDP، فروشنده مسئول حمل کالا تا مقصد نهایی و پرداخت تمامی عوارض و مالیات‌ها از جمله هزینه‌های گمرکی است. این روش برای خریدار بسیار راحت است ولی بار مالی بیشتری روی فروشنده می‌گذارد.
- Freight کرایه حمل: Freight به هزینه‌ای گفته می‌شود که برای حمل کالا از مبدا تا مقصد پرداخت می‌شود. این واژه در انواع حمل و نقل دریایی، زمینی و هوایی کاربرد دارد. نرخ کرایه حمل می‌تواند به صورت ثابت یا متغیر باشد و معمولا در قراردادهای حمل و نقل قید می‌شود.
- Container کانتینر: کانتینر، واحد استاندارد بسته‌بندی و حمل کالا در تجارت بین‌الملل است. استفاده از کانتینر باعث تسهیل در بارگیری، تخلیه، امنیت کالا و صرفه‌جویی در هزینه حمل می‌شود. انواع مختلفی از کانتینر وجود دارد مانند کانتینر ۲۰ فوت، ۴۰ فوت، یخچالی و…
- بارنامه : بارنامه سندی است رسمی که توسط شرکت حمل و نقل صادر می‌شود و نشان می‌دهد کالا به طور مشخص برای حمل تحویل گرفته شده است. بارنامه نقش کلیدی در مالکیت کالا، پیگیری حمل و ترخیص گمرکی دارد.
- حامل / شرکت حمل و نقل : Carrier یا شرکت حمل و نقل، مسئول جابجایی کالا از مبدا به مقصد است. این اصطلاح بازرگانی می‌تواند شامل شرکت‌های کشتیرانی، خطوط هوایی، ریلی یا جاده‌ای باشد. انتخاب Carrier مناسب تاثیر زیادی بر زمان‌بندی و هزینه حمل دارد.
اصطلاحات بازرگانی در گروه مالی و پرداخت
- اعتبار اسنادی : اعتبار اسنادی یکی از روش‌های متداول پرداخت در تجارت بین‌الملل است که توسط بانک صادر می‌شود. بانک تعهد می‌دهد در صورت ارائه مدارک صحیح توسط فروشنده، پرداخت را انجام دهد. این روش امنیت پرداخت را برای دو طرف تضمین می‌کند.
- T/T انتقال تلگرافی : T/T یا Telegraphic Transfer به انتقال پول از طریق بانک‌ها به صورت سریع و الکترونیکی گفته می‌شود. این روش پرداخت رایج در بسیاری از معاملات بین‌المللی است و نسبت به L/C کم‌هزینه‌تر و سریع‌تر است.
- پیش پرداخت : در روش پیش پرداخت، خریدار قبل از دریافت کالا مبلغی یا کل مبلغ قرارداد را پرداخت می‌کند. این روش برای فروشنده ایمن است ولی برای خریدار ریسک دارد. معمولا برای معاملات کوچک یا مشتریان قابل اعتماد استفاده می‌شود.
- حساب باز : در حساب باز، کالا ابتدا ارسال شده و سپس مبلغ آن در مدت توافق شده پرداخت می‌شود. این مدل بیشتر میان شرکای تجاری باسابقه و مورد اعتماد کاربرد دارد.
- Escrow امانات : Escrow سیستمی است که در آن مبلغ معامله در حسابی واسطه قرار می‌گیرد تا زمانی که شرایط قرارداد کامل انجام شود. این روش در معاملات با ریسک بالا یا تجارت الکترونیک بین‌المللی پرکاربرد است.
- فاکتور : فاکتور سندی است که فروشنده صادر می‌کند و شامل اطلاعاتی مانند نام خریدار، شرح کالا، مقدار، قیمت واحد و مبلغ نهایی می‌باشد. فاکتور پایه‌ای‌ترین سند مالی در تجارت است.
- سوئیفت : سوئیفت سیستم جهانی ارتباط بین بانکی برای انتقال امن پیام‌ها و اطلاعات مالی است. بیشتر نقل و انتقالات بین‌المللی از طریق سوئیفت انجام می‌شود.
- شرایط اعتباری : شرایط اعتباری، توافقی است که طبق آن فروشنده به خریدار مهلت می‌دهد تا پس از تحویل کالا، مبلغ آن را پرداخت کند. این اصطلاح بازرگانی به طور معمول به صورت «Net 30» یا «Net 60» گفته می‌شود.
اصطلاحات بازرگانی در گروه قراردادهای تجاری
- اینکوترمز : اینکوترمز (اصطلاحات تجاری بین‌المللی) مجموعه‌ای از قواعد استاندارد هستند که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) منتشر شده‌اند و وظایف خریدار و فروشنده در معاملات بین‌المللی را مشخص می‌کنند. نسخه ۲۰۲۰ آن شامل ۱۱ اصطلاح است که به طور گسترده استفاده می‌شوند.
- MOQ حداقل مقدار سفارش : MOQ به کمترین مقداری از کالا گفته می‌شود که فروشنده حاضر به فروش آن است. این شرط معمولا در قراردادهای تولید و واردات لحاظ می‌شود تا تولیدکننده از سوددهی سفارش اطمینان حاصل کند.
- NDA توافق‌نامه عدم افشا: NDA قراردادی است که طرفین را از افشای اطلاعات محرمانه در طول یا پس از همکاری تجاری منع می‌کند. این توافق‌نامه برای محافظت از مالکیت فکری، اسرار تجاری یا اطلاعات حساس کاربرد دارد.
- SLA توافق‌نامه سطح خدمات : SLA سندی رسمی است که سطح خدمات مورد انتظار از یک تامین‌کننده را مشخص می‌کند. این توافق‌نامه در قراردادهای خدماتی یا فناوری اطلاعات بین مشتری و ارائه‌دهنده سرویس کاربرد دارد.
- قرارداد : قرارداد توافق رسمی و مهم بین دو یا چند طرف برای انجام یک فعالیت تجاری است. مفاد قرارداد شامل شرایط پرداخت، زمان‌بندی، وظایف و راهکارهای حل اختلاف می‌شود.
- بند جریمه : بند جریمه یکی از بخش‌های قرارداد است که در صورت عدم اجرای به موقع یا درست تعهدات، مبلغ یا درصدی به عنوان جریمه از طرف خاطی دریافت می‌شود.
- فورس ماژور : فورس ماژور به وقایعی خارج از کنترل طرفین قرارداد مثل بلایای طبیعی، جنگ یا تحریم‌ها گفته می‌شود که مانع اجرای تعهدات می‌شود. این بند مانع از اعمال جریمه در شرایط غیرقابل پیش‌بینی می‌شود.
- داوری : داوری روش حل و فصل اختلافات خارج از دادگاه است. طرفین می‌توانند در قرارداد مشخص کنند که در صورت بروز اختلاف، موضوع از طریق داور یا هیئت داوری پیگیری شود.
اصطلاحات بازرگانی در گروه اسناد تجاری (غیرگمرکی)
- پیش‌فاکتور : پیش‌فاکتور سندی غیرالزامی است که فروشنده قبل از فروش رسمی صادر می‌کند و شامل اطلاعات کلی درباره کالا، قیمت، شرایط تحویل و پرداخت است. این سند پایه‌ای برای مذاکره یا اخذ مجوز واردات است.
- فاکتور تجاری : فاکتور تجاری سند رسمی فروش است که برای محاسبه ارزش گمرکی کالا و شروع فرآیند ترخیص استفاده می‌شود. این سند باید اطلاعات دقیق کالا، قیمت، شرایط حمل و مشخصات طرفین معامله را شامل شود.
- لیست بسته‌بندی : این سند لیستی از محتوای دقیق هر بسته یا کانتینر را ارائه می‌دهد و برای بررسی، شمارش و ترخیص کالا توسط گمرک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سفارش خرید : سفارش خرید سندی است که توسط خریدار برای تامین کالا صادر می‌شود و حاوی اطلاعات مربوط به نوع کالا، مقدار، قیمت و تاریخ تحویل است.
- قرارداد فروش : این قرارداد مشخص‌کننده شرایط فروش، تعهدات طرفین، مشخصات کالا، قیمت، زمان تحویل و نحوه پرداخت است. وجود یک قرارداد شفاف از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می‌کند.
- یادداشت تحویل: این یادداشت سندی است که هنگام تحویل کالا به خریدار صادر می‌شود و تایید می‌کند که کالا در تاریخ مشخص و به مقدار مشخص تحویل داده شده است.
- قیمت پیشنهادی : قیمت پیشنهادی سندی است که فروشنده برای پیشنهاد قیمت کالا یا خدمات به خریدار ارسال می‌کند. این سند معمولا برای استعلام قیمت و مقایسه بین فروشندگان استفاده می‌شود.
- رسید : رسید مدرکی است که دریافت کالا یا مبلغ را تایید می‌کند. این سند می‌تواند به صورت الکترونیکی یا چاپی باشد و برای حسابداری اهمیت دارد.
اصطلاحات بازرگانی در گروه تجارت الکترونیک
- تجارت بین کسب و کارها : B2B به معاملاتی اطلاق می‌شود که بین دو کسب و کار انجام می‌شود مانند فروش مواد اولیه از تولیدکننده به عمده فروش. در این نوع تجارت، حجم معاملات بالاتر و دوره پرداخت طولانی‌تر است.
- تجارت با مصرف‌کننده : در B2C فروشنده کالا یا خدمات خود را مستقیما به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشد، مانند فروشگاه‌های آنلاین. این مدل تجارت نیاز به بازاریابی مستقیم و تجربه کاربری مناسب دارد.
- تجارت الکترونیک : تجارت الکترونیک به خرید و فروش کالا یا خدمات از طریق بستر اینترنت گفته می‌شود. این حوزه شامل طراحی وب‌سایت، درگاه پرداخت، حمل و بازاریابی دیجیتال می‌شود.
- دراپ‌شیپینگ : مدلی از فروش است که در آن فروشگاه کالا را از انبار خود ارسال نمی‌کند بلکه مستقیما از تامین‌کننده برای مشتری ارسال می‌شود. این مدل نیاز به سرمایه‌گذاری در انبار ندارد.
- بازار آنلاین : پلتفرم‌هایی مانند Amazon یا دیجی‌کالا که فروشندگان مختلف می‌توانند کالاهای خود را در آن عرضه کنند، بازار آنلاین یا Marketplace نامیده می‌شوند.
- واحد نگهداری موجودی : SKU کدی منحصربه‌فرد برای شناسایی کالا در سیستم انبارداری است. استفاده از SKU باعث بهبود مدیریت موجودی و سرعت در ارسال سفارشات می‌شود.
- تکمیل سفارش : مجموعه فرآیندهایی از ثبت سفارش تا تحویل نهایی کالا به مشتری را Fulfillment می‌نامند. این فرآیند می‌تواند در داخل شرکت یا از طریق شرکت‌های شخص ثالث انجام شود.
- درگاه پرداخت : درگاه پرداخت سیستمی است که پرداخت‌های آنلاین را پردازش می‌کند و بین مشتری، بانک و فروشنده ارتباط برقرار می‌کند. امنیت، سرعت و قابلیت اطمینان ویژگی‌های کلیدی درگاه‌های پرداخت هستند.
جمع‌بندی
درک و استفاده درست از اصطلاحات بازرگانی، پایه‌ای‌ترین نیاز برای موفقیت در تجارت داخلی و بین‌المللی است. از بارنامه و کانتینر گرفته تا اعتبار اسنادی، اینکوترمز، درگاه پرداخت و پیش‌فاکتور، هر اصطلاح معنای خاص و نقش کلیدی در جریان معامله دارد. همچنین در تعامل با اسناد گمرکی، آشنایی با «اصطلاحات گمرکی» نیز مکمل فهم کامل از بازرگانی است. آگاهی از این مفاهیم، علاوه بر کاهش ریسک‌های تجاری، باعث سرعت در عملیات، افزایش اعتبار حرفه‌ای و تسلط بیشتر در مذاکرات می‌شود. تسلط بر «اصطلاحات بازرگانی» تنها یک مزیت نیست؛ بلکه یک الزام برای هر کسب و کاری است که قصد دارد در بازار رقابتی امروز دوام بیاورد و رشد کند.
