در مسیر واردات و صادرات کالا، یکی از نخستین اسنادی که پس از ورود کالا به قلمرو گمرکی صادر می‌شود، قبض انبار گمرک است. این سند نشان‌دهنده ورود رسمی کالا به انبارهای گمرک بوده و نقش مهمی در ادامه فرآیند ترخیص دارد. بسیاری از مشکلات و تاخیرها در ترخیص کالا، ریشه در ناهماهنگی یا نقص اطلاعات ثبت شده در قبض انبار دارد. در این مقاله به صورت جامع به مفهوم قبض انبار گمرک، اطلاعات مندرج در آن، نحوه صدور، انواع، تفاوت‌های قبض انبار دستی و الکترونیک و کاربرد آن در پنجره واحد تجارت فرامرزی خواهیم پرداخت.
تعریف قبض انبار گمرک
قبض انبار گمرک سندی رسمی است که توسط گمرک یا شرکت‌های انباردار وابسته به گمرک صادر می‌شود و نشان‌دهنده دریافت کالا در انبارهای گمرکی است. این سند مشخص می‌کند که چه کالایی، با چه مشخصاتی، در چه تاریخی، توسط چه کسی و با چه نوع حملی به گمرک وارد شده است. قبض انبار اولین مرجع رسمی برای شناسایی کالاست و بدون آن امکان اظهار کالا در گمرک وجود ندارد.
اهمیت قبض انبار گمرک
اهمیت قبض انبار گمرک از چند منظر قابل بررسی است:
- آغاز رسمی فرآیند گمرکی: بدون ثبت قبض انبار، کالا وارد فرآیند اظهار، ارزیابی و ترخیص نمی‌شود.
- شناسایی دقیق کالا: اطلاعات دقیق کالا نظیر وزن، تعداد بسته، نوع بسته‌بندی، شرکت حمل‌کننده و … در قبض ثبت می‌شود.
- مبنای هزینه‌های انبارداری: مدت‌زمان توقف کالا در انبار بر اساس تاریخ ثبت شده در قبض محاسبه می‌شود.
- کنترل و تطبیق با سایر اسناد: قبض انبار با اسنادی نظیر مانیفست، بارنامه و اظهارنامه تطبیق داده می‌شود.
مواردی که در قبض انبار گمرک ثبت می‌شود
در قبض انبار گمرک، اطلاعات متعددی درج می‌شود که شامل:
- شماره قبض
- شماره بارنامه
- تاریخ ورود کالا
- مشخصات حمل (روش حمل دریایی یا حمل زمینی)
- نام واردکننده
- شماره کانتینر یا واگن
- تعداد بسته‌ها و نوع بسته‌بندی
- وزن خالص و ناخالص کالا
- نوع کالا
- مرجع ارسال‌کننده
- انبار محل نگهداری کالا
- شماره سری مانیفست
تمامی این اطلاعات در ادامه برای تنظیم اظهارنامه گمرکی، ارزیابی ارزش و تخصیص مسیر ترخیص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع قبض انبار گمرک
قبض انبار گمرک بسته به نوع حمل، مرجع صدور و محل ورود به چند نوع تقسیم می‌شود:
- قبض انبار گمرک بنادر: برای کالاهای واردشده از طریق حمل دریایی.
- قبض انبار مرزهای زمینی: برای کالاهایی که از طریق کامیون یا واگن وارد می‌شوند.
- قبض انبار مناطق آزاد: برای کالاهایی که از طریق مناطق آزاد وارد گمرک اصلی کشور می‌شوند.
- قبض انبار فرودگاهی: مختص کالاهای واردشده از طریق حمل هوایی.
فرآیند صدور قبض انبار گمرک
فرآیند صدور قبض انبار به شرح زیر است:
- ورود کالا به انبار: کالا توسط حمل‌کننده وارد انبار می‌شود.
- بررسی اولیه: کارشناسان انبار مشخصات بار را از روی بارنامه، مانیفست و اسناد حمل بررسی می‌کنند.
- تطبیق اطلاعات: اطلاعات کالا با مانیفست و بارنامه تطبیق داده می‌شود.
- ثبت در سامانه: اطلاعات در سامانه گمرک یا شرکت انبارداری ثبت می‌شود.
- صدور قبض انبار: نسخه چاپی یا الکترونیکی قبض انبار صادر شده و در اختیار صاحب کالا قرار می‌گیرد.
تفاوت قبض انبار دستی و قبض انبار الکترونیک
قبض انبار دستی: در گذشته، قبض انبار به صورت فرم کاغذی صادر می‌شد که شامل اطلاعات محدود و غیرقابل پیگیری بود.
قبض انبار الکترونیک: امروزه صدور قبض در بستر سامانه‌های الکترونیکی گمرک انجام می‌شود و قابلیت استعلام لحظه‌ای، تطبیق با سایر اسناد و پیگیری خطاها را دارد. قبض انبار الکترونیک امنیت، دقت و سرعت فرآیندهای گمرکی را بالا برده و با پنجره واحد تجارت فرامرزی یکپارچه شده است.
برای اظهار سند در پنجره واحد تجارت فرامرزی از کدام قبض انبار باید استفاده کرد؟
در سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی، تنها قبض انبارهای الکترونیکی که در سامانه EPL گمرک یا سامانه‌های انبارداری مورد تایید گمرک ثبت شده‌اند، قابل استفاده هستند. قبض‌های دستی یا غیرقابل استعلام در این سامانه پذیرفته نمی‌شوند.
اطلاعات ثبت شده در قبض باید به صورت دقیق با بارنامه، فاکتور تجاری و مانیفست همخوانی داشته باشد تا در زمان اظهار دچار مغایرت نشود.
خطاهایی که گاهی ممکن است هنگام صدور قبض انبار الکترونیکی با آن رو به رو شوید
- مغایرت در وزن یا تعداد بسته‌ها: باعث توقف در ثبت یا نیاز به اصلاح می‌شود.
- عدم انطباق اطلاعات بارنامه و قبض: منجر به رد سند توسط سامانه گمرک.
- اشتباه در ثبت کدهای کالا یا کانتینر: موجب تاخیر در ترخیص خواهد شد.
- مشکل در اتصال به سامانه EPL یا قطع سیستم: صدور قبض را به تعویق می‌اندازد.
برای جلوگیری از این خطاها، باید اطلاعات از روی اسناد حمل و مانیفست به درستی استخراج و ثبت شود.
جمع‌بندی
قبض انبار گمرک اولین سند رسمی ورود کالا به گمرک است که اطلاعات حیاتی و پایه‌ای کالا در آن ثبت می‌شود. این قبض در صورت تنظیم صحیح، به تسریع و دقت در فرآیند اظهار، ارزیابی و ترخیص کمک می‌کند. با توجه به اهمیت این سند، استفاده از قبض انبار الکترونیکی به جای قبض دستی، گامی مهم در جهت شفاف‌سازی، کاهش خطا و تعامل بهتر با سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی است. آشنایی با موارد درج شده در قبض، تفاوت انواع قبض و نحوه استفاده از آن در رویه‌های گمرکی، برای فعالان تجارت خارجی امری ضروری است.
