تاریخچه طبقه بندی کالا در گمرک
طی اعصار و قرون گذشته، طبقهبندی کالا از توجه خاصی برخوردار بوده است. در ابتدا این توجه از جانب مقاماتی ابراز می‌شد که مالیات‌ها و عوارض راهداری را در رابطه با کالاهایی که در محدوده قلمرو یا در مناطق مرزی کشور مبادله می‌گردید وضع و وصول می‌کردند. و به مرور زمان دستیابی به اطلاعات آماری نیز اهمیت یافت.
در ابتدای امر سیستم‌های طبقهبندی کالا بسیار ساده بودند و در اکثر موارد از یک فهرست الفبایی تشکیل می‌شدند که کلیه یا برخی از اقلام مندرج در آن از پرداخت مالیات معاف بودند و یا مالیات خاصی به آن‌ها تعلق می‌گرفت. با افزایش تعداد کالاهای مورد مبادله و تنوع حقوق گمرکی و معافیت‌ها، ضرورت ایجاد یک سیستم طبقهبندی مبتنی بر ضوابط ویژه احساس شده که این امکان را فراهم می‌آورد تا با اتخاذ یک زبان مشترک عددی، یک روش طبقهبندی اصولی، بین‌المللی و یکنواخت را در عین سادگی و قطعیت معانی اصطلاحات گمرکی مورد استفاده قرار دهیم تا بتوانیم به انواع مختلف کالاهای تجاری یک شماره تعرفه‌ی خاص اختصاص دهیم.
نمانکلاتور چیست؟
کلمه نمانکلاتور از نظر ریشه لغوی به معنای ” لیست اسامی ” یا “فهرست نام‌ها” میباشد. نمانکلاتور کالایی یعنی، فهرست اسامی کالاها و در اصطلاح گمرکی به کتابی اطلاق می‌گردد که در آن کالاهای مورد مبادله در تجارت بین‌المللی با اصول منطقی و منظم، طبقهبندی و با کدهای عددی مشخص شده‌اند و کاربرد اصلی آن در زمینۀ اعمال تعرفه‌های گمرکی و آمار تجارت است.
نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده (H.S) یا به عبارتی Harmonized System (HS) Codes
نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا (H.S) ، براساس کنوانسیون بین‌المللی سامانه هماهنگ‌شده توصیف و نشانه‌گذاری (کدگذاری) کالا و برمبنای نمانکلاتور بروکسل، در تاریخ ۱۴ ژوئن ۱۹۸۳ میلادی به‌تصویب شورای همکاری گمرکی (سازمان جهانی گمرک) به عنوان تنها مرجع رسمی و جهانی طبقهبندی گمرکی کالاها رسید و پنج سال بعد نیز در سال ۱۹۸۸، اجرایی شد.
کشور ایران نیز یازده سال پس از تصویب در تاریخ ۲۰/۶/۱۳۷۳ هجری شمسی (۱۹۹۴ میلادی)، براساس ماده واحده قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون یاد شده پیوسته است و جدول تعرفه (سیستم هماهنگ شده) منضم به این کنوانسیون را از ابتدای سال ۱۳۷۵ در ضمیمه‌ی کتاب مقررات صادرات و واردات اجرا می‌کند. این نمانکلاتور، یک نمانکلاتور کالایی چند منظوره بین‌المللی است که در حال حاضر به وسیله کشورهای عضو و اتحادیه‌های اقتصادی و گمرکی از جمله کشورهای کانادا، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا، و همچنین توسط سازمان‌های بین‌المللی مانند اداره آمار سازمان ملل (UNSD) و سازمان تجارت جهانی به عنوان پایه و اساس طبقهبندی کالا برای تعرفه‌های گمرکی و جمع‌آوری آمارهای مرتبط با آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در آن سیستم کالاها با شماره‌های عددی ۶ رقمی نمایش داده می‌شوند. لازم به ذکر است که این نمانکلاتور به دو زبان انگلیسی و فرانسه منتشر می‌شود.
سیستم هماهنگ‌شده متشکل از ۲۱ قسمت، ۹۷ فصل، ۱۲۴۱ شماره اصلی چهار رقمی و ۵۱۱۳ شماره فرعی شش رقمی در سال ۱۹۹۶ بوده است. اما این سیستم مطابق با نیازهای تجارت معمولاً هر ۵ سال یک بار تغییر می‌کند، که آخرین نسخه‌ی آن مربوط به سال ۲۰۲۲ میباشد. اما در ایران اصلاحات آن از ابتدای سال ۱۳۹۶ در جداول ضمیمه‌ی کتاب مقررات صادرات و واردات که ابتدای هر سال توسط سازمان توسعه تجارت ایران نگارش می شود، اعمال خواهد شد.
لازم به ذکر است آخرین نسخه کتاب مقررات صادرات و واردات ۱۴۰۲ (تعرفه گمرکی سال ۱۴۰۲) از طریق مؤسسه Arman-EPL قابل تهیه میباشد.
قسمت |
۲۱ |
SECTION |
فصل |
۹۹ |
CHAPTER |
شماره‌ی اصلی چهار رقمی |
۱۲۲۸ |
HEADING |
شماره‌ی فرعی شش رقمی |
۵۶۱۲ |
SUBHEADING |
درسیستم هماهنگ‌شده (H.S) نسخه سال ۲۰۲۲، ۲۱ قسمت (Section)، ۹۹ فصل (Chapter)، ۱۲۲۸ شماره اصلی چهاررقمی (Heading) و ۵۶۱۲ شماره فرعی شش رقمی (Subheading) وجود دارد. فصل ۷۷ جهت احتیاجات آتی سیستم هماهنگ شده و فصول ۹۸ و ۹۹ نیز جهت استفاده داخلی کشورهای عضو خالی است.
این نمانکلاتور را هم بخش دولتی و هم بخش خصوصی، به‌عنوان تنها وسیله برای شناسایی و کدگذاری کالاها به منظور تسهیل در امر تجارت بین‌المللی و اطمینان از کاربرد صحیح قوانین گمرکی به‌کار می‌برند. در واقع سیستم هماهنگ‌شده یک عامل کلیدی در ارتباط مثبت گمرک و دست‌اندرکاران تجارت و یک زبان واقعی و مشترک در تجارت بین‌المللی است که باید دائماً به روز شود و مهم‌تر اینکه، یک نمانکلاتور چند منظوره (multi-purpose) بین‌المللی است که امکان استفاده از آن برای مقاصد گوناگون علاوه بر مقاصد تعرفه‌ای، از جمله به منظور سیاست‌گذاری تجارت، قواعد مبدأ، نظارت و کنترل کالاها، مالیات‌ها و عوارض داخلی، تعرفه‌های حمل‌ونقل و جمع‌آوری آمار، کنترل سهمیه و مطالعات و تجزیه و تحلیل‌های اقتصادی وجود دارد.
اساس ساختار سیستم هماهنگ‌شده (H.S)
نمانکلاتور سیستم هماهنگ‌شده براساس بخشی از نمانکلاتور قدیمی شورای همکاری گمرکی (CCC) پایه‌گذاری شده و همچنین در تدوین آن از طبقهبندی تجارت بین‌المللی استاندارد (SITC) (که یک نمانکلاتور بین‌المللی برای آمارهای تجارت است) و نمانکلاتور بازار مشترک اروپا، ایالات متحده آمریکا و ژاپن نیز بهره‌گیری شده است. به‌نحوی که هماهنگی این اجزاء متشکله با یکدیگر در نهایت موجبات تقویت شکلی و محتوایی سیستم هماهنگ‌شده را فراهم آورده است.
مبنای طبقهبندی کالا در ایران
سیستم طبقهبندی کالا در کشورمان ایران نیز مبتنی بر ترجمه‌ی رسمی نمانکلاتورکالایی سیستم هماهنگ‌شده توصیف و کدگذاری کالا که به اختصار «سیستم هماهنگ شده» (H.S) نامیده می‌شود، میباشد که ابتدای هرسال در ضمیمه‌ی کتاب مقررات صادرات و واردات با اعمال تغییراتی در مأخذ حقوق ورودی کالا، شرایط ورود و با اصلاحاتی برخاسته از تغییرات نمانکلاتور سیستم هماهنگ‌شده، توسط سازمان توسعه تجارت ایران منتشر و دردسترس عموم قرار می‌گیرد که در اصطلاح آن را، تعرفه‌ی گمرکی می‌نامند.
فرق نمانکلاتور با کتاب تعرفه گمرکی
تعرفه‌ی گمرکی کتابی است ضمیمه‌ی مقررات صادرات و واردات که در آن کالاها با نام و ذکر و قانون‌گذار برای آن درصدی به‌عنوان مأخذ حقوق ورودی و شرایطی را به‌عنوان شرط ورود درج نموده است که مبتنی بر نمانکلاتور سیستم هماهنگ‌شده است. ولی در نمانکلاتور فقط و فقط شماره تعرفه‌ی کالا به همراه اسم کالا وجود دارد. فرق دیگر آن این است که شماره تعرفه‌ی کالاها در نمانکلاتور ۶ رقمی است اما در کتاب تعرفه‌ی ایران بنابر اختیارات تفویض شده توسط شورای همکاری گمرکی (سازمان جهانی گمرک) جهت ایجاد زیر تعرفه‌ی داخلی (ردیف فرعی داخلی) توسط کشورها، با افزودن دو رقم به همان شماره‌های ۶ رقمی نمانکلاتور (با حفظ ۶ رقم اصلی)، ۸ رقمی شده است.
نمانکلاتور سیستم هماهنگ‌شده شامل چه اجزائی است؟
الف- قواعد عمومی تفسیری شش‌گانه General Interpretative Rules (GIRS) که بیانگر اصول حاکم بر سیستم طبقهبندی کالاها میباشد.
بیشتر بخوانید: تفسیر قواعد عمومی سیستم هماهنگ شده
ب- یادداشت‌های فصل‌ها و قسمت‌ها و شماره‌های فرعی که دامنه شمول و محدوده‌ی اجرای متون قسمت‌ها و فصل‌ها و برخی از شماره‌ها را تعیین می‌کند و به عنوان یادداشت‌های قانونی (Legal Note) این امکان را فراهم می‌آورد که بتوان متن شماره‌ها را که قانونی است بدون لطمه زدن به دقت و صحت آن‌ها مورد بررسی و تفسیر قرار داد و جزء جدا نشدنی سیستم هماهنگ‌شده به‌شمار می‌روند و برخی از یادداشت‌ها نیز تحت عنوان یادداشت‌های شماره‌های فرعی آورده شده‌اند که فقط تفهیم و توضیح در مورد یک شماره تعرفه‌ی فرعی خاص اشاره دارند.
ج- فهرستی از شماره تعرفه‌ها که به ترتیب سیستماتیک تنظیم شده و شامل کلیه اقلام مورد داد و ستد در تجارت بین‌المللی می‌شود.
قسمت‌ها و فصول و شماره تعرفه‌ها اکثراً به تدریج با ترتیب منطقی تکامل یافته‌اند، بدین معنی که از مواد خام شروع و به تدریج به کالاهای ساخته شده و نهایی و آماده جهت کاربرد یا مصرف خاتمه می‌یابند. لازم به ذکر است که برخی کالاها در سیستم هماهنگ‌شده مذکور نیست یعنی مستقیماً به اسم آن‌ها اشاره نشده است که با عنوان “سایر” ذکر شده‌اند.
دوره های بازرگانی مرتبط با موسسه Arman-EPL :
دوره جامع ثبت سفارش و اظهار کالا از طریق سامانه های EPL,NTSW
دوره جامع آمادگی آزمون کارگزاری گمرک ۱۴۰۳
دوره جامع طبقه بندی کالا HS Code
دوره جامع ارزش گذاری کالا
تعرفه (Tariff)
معیار عددی یا رقمی شناساندن و تعیین جایگاه کالا در یک فهرست معین میباشد و در اصطلاح گمرکی به فهرست طبقهبندی کالا گفته می‌شود. یک تعرفه‌ی گمرکی نمایانگر میزان حقوق ورودی قابل پرداخت برای ورود آن کالا میباشد.
تعرفه‌های گمرکی در بستر تاریخ مبتنی بر سیستم‌ها و روش‌های خاصی جهت مقاصدی از قبیل گمرک، آمار، حمل و نقل، بیمه و… طراحی و مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
|
شماره تعرفه |
نوع کالا |
حقوق ورودی Import duty |
SUQ |
کد کشور دارنده
تعرفه ترجیحی Preferential |
ملاحظات Remark |
Description |
Heading
Subheading No. |
|
۰۰ ۳۲ ۸۵۱۶ |
–سایر دستگاه‌های آرایش مو | ۳۲ | U | –Other hair-dressing apparatus |
۰۰ ۳۲ ۸۵۱۶ |
||
|
۰۰ ۳۳ ۸۵۱۶ |
–دستگاه‌های خشک کردن دست | ۴۰ | U | –Hand-drying apparatus |
۰۰ ۳۳ ۸۵۱۶ |
||
|
۰۰ ۴۰ ۸۵۱۶ |
-اتوی برقی | ۲۶ | U | -Electric smoothing irons |
۰۰ ۴۰ ۸۵۱۶ |
||
| ۰۰ ۵۰ ۸۵۱۶ | فر (Oven) میکروویو | ۴۰ | U | -Microwave ovens |
۰۰ ۵۰ ۸۵۱۶ |
قسمت‌های سیستم هماهنگ‌شده و فصل‌های مربوط به هر قسمت
۹۹ فصل سیستم هماهنگ‌شده در ۲۱ قسمت قرار می‌گیرند که این ۲۱ قسمت به چهار گروه تقسیم می‌شود که به صورت مختصر به آن‌ها اشاره‌ای داریم.
| گروه ۱: کالاهای کشاورزی، حیوانی و معدنی از قسمت ۱ تا ۶ (فصول ۱ الی ۳۸) |
| گروه ۲: کالاهای مصرفی خام، نیمه‌خام و ساخته شده قسمت ۷ تا ۱۵ (فصول ۳۹ الی ۸۳) |
| گروه ۳: کالاهای کاربردی از قسمت ۱۶ تا ۱۹ (فصول ۸۴ الی ۹۳) |
| گروه ۴: گروه سایر کالاها از قسمت ۲۰ تا ۲۱ (فصول ۹۴ الی ۹۷) |
شماره‌های اصلی (Headings)
تقسیم‌بندی کالاها در عنوان قسمت‌ها و فصول مختلف به طور کلی بوده و در هر مورد شرح مختصری از کالا را ارائه می‌دهد، درحالی که شماره‌های اصلی جزئیات بیش‌تری از گروه‌بندی کالاها را بیان می‌کنند. سیستم هماهنگ شده دارای ۱۲۲۸شماره تعرفه‌ی اصلی ۴ رقمی است که در ۹۶ فصل از ۹۹ فصل مورد استفاده‌ی آن پراکنده شده‌اند.
معیار طبقهبندی کالا در شماره تعرفه‌های یک فصل
نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده (H.S) دارای نظم منطقی است. به این ترتیب که مواد اولیه و کالاهای عمل نیامده باید حتی‌الامکان در شماره تعرفه‌های اصلی پایین‌تری قرار گیرند و کالاهای عمل آمده و نهایی معمولاً دارای شماره تعرفه‌های اصلی بالاتری هستند و در هر فصل، برحسب درجه و فرآیند ساخت، گروه‌بندی شده‌اند. یعنی بالاترین درجه فرآیند ساخت در بالاترین شماره اصلی قرار می‌گیرد.
برای مثال: سرب به صورت کار نشده در شماره ۷۸۰۱، قراضه و ضایعات سرب در شماره ۷۸۰۲، صفحه، ورق، نوار و پودر از سرب در شماره ۷۸۰۴ و مصنوعات دیگر از سرب در شماره ۷۸۰۶ طبقهبندی می‌شوند.
شماره تعرفه‌ی یک کالا طبق نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده ۶ رقمی است و ساختاری به شرح زیر دارد:
– اولین دو رقم از سمت چپ بیانگر فصلی است که کالا در آن قرار می‌گیرد.(Chapter)
– دومین دو رقم مشخص‌کننده موقعیت شماره‌ی کالا در آن فصل میباشد.
– به ۴ رقم اول از سمت چپ، شماره‌ی اصلی یا بخش (Heading) گفته می‌شود.
– به ۶ رقم شماره تعرفه‌ی کالا، شماره‌ی فرعی یا زیربخش (Subheading) گفته می‌شود. که در واقع یک زیرمجموعه و تقسیم فرعی از شماره اصلی برای طبقهبندی هرکالا میباشد.
کشورهای عضو می‌توانند برای برطرف کردن نیازهای داخلی خود شماره‌های فرعی بیش‌تری بیش از شماره‌های ۶ رقمی به نمانکلاتور تعرفه‌ای خود اضافه کنند، مشروط به این که ۶ رقم اول شماره‌های جدید با شماره تعرفه‌ی سیستم هماهنگ شده برابر باشند و این یک التزام قانونی است.
